W perspektywie człowieka funkcjonującego w kapitalistycznym społeczeństwie opierającym się na wewnętrznej rywalizacji rynkowej synonimem sukcesu w dużym stopniu jest wyznacznik ekonomiczny. Jest on najważniejszym czynnikiem wyznaczającym status społeczny jednostki. Funkcjonuje to zarówno w skali mikro na przykładzie relacji międzyludzkich, jak i makro w kontekście międzynarodowych korporacji czy też państw. W takiej perspektywie Korea Południowa jawi się jako wspaniałe dziecko narodzone w momencie cudu gospodarczego drugiej połowy dwudziestego wieku idące śladami japońskiego sukcesu. Takie podejście jest jednak bardzo powierzchowne i zakrywa ono szerszy obraz zwłaszcza w kontekście etycznym. Każdy sukces na taką skalę zbudowany jest na wysiłku ludzi, nie inaczej jest w przypadku Korei Południowej. Nie bez przyczyny państwo to figuruje na trzecim miejscu w ilości samobójstw na 100 tysięcy mieszkańców. Jest ona także w tym rankingu pośród przeważającej większości krajów “Trzeciego świata”, których powody tak wysokich statystyk samobójstw są zgoła inne. W kontekście azjatyckiego giganta wynika to bezpośrednio z przepracowania, presji społecznej, braku perspektyw na awans społeczny czy też samotności. Jest to wielowarstwowy problem, którego, rdzenia można doszukać się właśnie w sferze gospodarczej, a konkretniej relacji firma-pracownicy.
Problemy etyczne w podejściu do jednostek można najłatwiej wyodrębnić, patrząc na najbardziej dostępną pod względem informacji dla osoby spoza tego kraju gałąź gospodarki, czyli przemysł muzyczny. Analiza jego pozwoli na zrozumienie, jakie problemy etyczne trawią Koreańczyków oraz w jakim stopniu ten stan rzeczy jest możliwy do zmiany.
“K-pop, czyli muzyka popularna wywodząca się z Korei Południowej” to największy towar eksportowy tego państwa, gdzie najpopularniejszy zespół BTS “przynosi państwu, około 5 miliardów dolarów rocznie co stanowi około 0,5% PKB”. Jest to kolejny przykład międzynarodowego sukcesu Korei, zaraz po Samsungu czy Hyundaiu. Poczucie dumy za sukcesy oraz chęć bycia częścią tych projektów tłumi do pewnego stopnia problemy etyczne zakorzenione u podstaw ich istnienia. Długie godziny pracy, deadline’y, wszystko to w sferze PR-owej przykryte jest narracją o ciężko pracującym narodzie nauczonym dawania z siebie absolutnego maksimum dla wyższego dobra: kraju, firmy, rodziny. Zbudowane na konfucjańskiej ideologii państwo kultywujące użyteczność w społeczeństwie pozwoliło na odbicie się z absolutnego dna, dlatego uznawanie jest to teraz za bezwzględne wartości narodu niepodlegające dyskusji. W tym celu należy podjąć zagadnienie, czy samo regulowanie życia społecznego na przykładzie Korei Południowej może zmienić granice etyczności zachowań w kontekście teorii subiektywistycznych.
Aby zwizualizować, skalę problemu należy najpierw przyjrzeć się realnym problemom etycznym obiektu badań. Poruszone w kolejnych fragmentach problemy etyczne są najbardziej rozpowszechnionymi w społecznej świadomości bolączkami tej branży. Jest ich więcej, lecz na potrzeby tego zagadnienia należy się skupić na tych najbardziej oddziałujących na opinię publiczną.
Selekcja kandydatów oraz podejście do treningów
Wybór nowych osób w branży odbywa się na dwa sposoby. Albo dana osoba zostaje wysortowana w młodym wieku z powodu swojego wyglądu, albo szansę otrzymują zwycięzcy jednych z wielu popularnych talent show. Od młodych lat pobudzana jest potrzeba rywalizacji, wyścigu szczurów, gdzie tylko najbardziej utalentowani i najlepiej wyglądający mogą otrzymać swoją szansę.
W tym przypadku branża muzyczna nie jest absolutnie wyjątkiem, ponieważ nieukończenie jednej z trzech najlepszych uczelni, a następnie brak pracy w największych koreańskich chebolach radykalnie zmniejsza społeczny status jednostki, co w hierarchicznej zbudowanym społeczeństwie wiąże się z piętnowaniem na każdym kroku. W kontekście selekcji należy także pamiętać, że zostanie wybranym na pierwszym etapie, niczego nie gwarantuje. Po otrzymaniu swojej szansy zostaje się wysłanym na specjalny program treningowy mający nauczyć śpiewu, tańca oraz potrzebnych języków obowiązkowo koreańskiego i coraz częściej japońskiego. Wybrane osoby są oczywiście w młodym wieku, więc codzienne treningi muszą łączyć z uczęszczaniem do szkoły, która jak wiadomo w Korei, posiada jeden z bardziej wymagających systemów, ale i najlepszych. W roku 2020 znalazł się on na 10 miejscu w skali światowej. Przyszła gwiazda uczona jest wyciskania ze swojego organizmu absolutnego maksimum.
Ingerowanie w wygląd i zdrowie
Zanim dany artysta pojawi się na scenie, konieczne jest zadbanie o wygląd jednostki. Niezależnie od tego, jak blisko ustalonego, bardzo rygorystycznego kanonu piękna dana osoba była, zawsze znajduje się aspekt, który zostaje chirurgicznie poprawiony. “Podbródek w kształcie litery V, jasna skóra i wydatniejszy nos niż przeciętna Koreanka. W tym sensie reprezentuje więc współczesny koreański ideał kobiecej atrakcyjności“.
Badanie historii operacji plastycznych jest jednym z ulubionych zajęć portali plotkarskich. Samo podejście do operacji społeczeństwa wskazywałoby, że doceniają oni naturalny wygląd, jednak na koniec dnia wciąż znalezienie kogoś w branży, bez chirurgicznej interwencji czy też nieznajdujący się w kanonie koreańskiego piękna graniczy z cudem. W tym miejscu należy także zaznaczyć istniejące ryzyko takowych operacji oraz możliwe powikłania, które mogą po nich wystąpić, które są spychane na dalszy plan. Jednak narażenie swojego zdrowia nie kończy się na tym momencie, lecz dopiero zaczyna. W trakcie promocji nowego albumu grafik artystów jest zdecydowanie zbyt przepełniony. Ponadprzeciętna ilość kontuzji spowodowana przemęczeniem jest najbardziej widoczna na spotkaniach z fanami. Drobne według agencji urazy nie są powodem do zmian niezwykle napiętego grafiku. Niepokojąco częste są również przykłady omdleń na scenie. Środkiem zaradczym byłaby normalizacja godzin pracy w trasie koncertowej, jednak w kontekście maksymalizacji zysków nie jest to możliwe.
Niewolnicze kontrakty
Sformułowanie to ściśle związane jest z “formą umów zawiązywanych między firmami a artystami, którego zapisy w umowie są wyraźnie niekorzystne dla drugiej strony”. Podstawowym aspektem jego funkcjonowania jest ukryte naliczanie długu osoby zawierającej umowę z firmą, który jest odliczany od zysków wynikających z ich działalności. Poprzez co należy rozumieć nie tylko koncerty i sprzedaż płyt, lecz także udział w serialach produkowanych przez stronę trzecią i każdym medialnym przejawie aktywności artysty. Możliwość niedzielenia się informacją o ilości długu z jedną ze stron kontraktu wielokrotnie kończyła się rozprawami sądowymi, których skuteczność była różna. Oprócz spraw finansowych w takich kontraktach znajdują się takie rzeczy jak: brak możliwości wpływania na własny grafik, wymaganie operacji plastycznych, konieczność dostosowywania się do nakazów stylistów czy też zablokowywanie możliwości spotykania się w romantycznym znaczeniu z drugą osobą.
Samobójstwa
Powszechny problem w Korei Południowej umotywowany, chociażby wcześniej wymienionymi problemami. Ważnym problemem w kontekście gwiazd jest tutaj scena dziennikarska. Wyszkolone siatki paparazzich śledzące każdy krok danej osoby. Dla wielu osób niemożliwe jest spotkanie się z rodziną w jakimkolwiek miejscu publicznym, co w wielu wywiadach jest bardzo mocno akcentowane. Dochodzi także problem prób związków, które nie są zbyt dobrze odbierane przez opinię publiczną. Gdy na jaw wychodzi, że dany celebryta spotyka się z drugą osobą, od razu traci w oczach społeczeństwa i notowaniach popularności. Problem ten adresowany jest nierzadko przez same agencje, które w kontraktach zapisują klauzule zabraniające na dany okres, bądź też na czas trwania umowy spotykania się z drugą osobą. Przy czym dzięki środowisku dziennikarskiemu nie jest absolutnie możliwe ukrycie swoich relacji, ponieważ jest to najbardziej elektryzująca opinię społeczną informacją, a coroczna lista nowych par w K-popie i jej popularność są najlepszym tego dowodem. W wielu dochodzeniach mających na celu ustalić przyczynę samobójstwa znanych osób jako jeden z kluczowych czynników podaje się wpływ opinii publicznej formowany przez media. Jakkolwiek zdegenerowane i bezwzględne są brukowce i magazyny w tej kwestii, to należy niestety pamiętać, że popyt nakręca podaż, a na koniec dnia kolejni ludzie kończą swoje życie.
Zjawiska ta są powszechnie znane, powstała o nich masa publikacji, materiałów wideo czy też dokumentów, jednak wciąż przemysł ten traktowany jest jak normalny towar eksportowy. Branża ta nie jest wyjątkiem, a problem patrząc na statystyki samobójstw, jest ważny do zaadresowania, w czym nie będą, wystarczające programy oferujące pomoc psychologiczną. Aby odwrócić tę sytuację, potrzebna by była gruntowa przebudowa świadomości społecznej. Nie jest to możliwe w przeciągu jednego pokolenia, “jest to niezwykle mozolny proces wymagający dobrowolnego wypełniania zadań, których realizacja jest nieunikniona na drodze do przyświecającego wszystkim ludziom celu”.
Kreowanie potrzeb i zażaleń sfery publicznej leży jednak do pewnego stopnia w kwestii osób rządzących. Przekazywany na podstawie długofalowych procesów zestaw zasad moralnych, wartości wyznawane oraz pryncypia wyznawane w danym społeczeństwie, wszystko to jest możliwe do ukształtowania. W sytuacji, gdzie Korea Południowa została uformowana w kształcie, którym ją dzisiaj znamy poprzez reformy gospodarcze oparte na konfucjanizmie oraz lojalności dla rynku wewnętrznego i tym samym firm na nim zbudowanym, to ciężko, aby ten sposób myślenia nie został przekazany dalej w świadomości Koreańczyków jako słuszny. Praca w Samsungu, niezależnie od stanowiska jest synonimem absolutnego prestiżu i dowodem na sukces danej osoby. Fakt, że higiena psychiczna tej jednostki została naruszona w znaczny sposób, jest w tym momencie spychany na drugi plan. Całe życie od momentu poczęcia ukierunkowane jest na bycie najbardziej użytecznym dla swojego otoczenia. Uczymy się, aby dostać najlepszą pracę, aby płacić podatki oraz dla dobra rodzimej firmy, oraz zajmujemy się i utrzymujemy swoich emerytowanych członków rodziny, którym należy się największy szacunek za staż wiekowy i przepracowane lata. Tego typu mentalność, jest podwaliną sukcesu gospodarczego i jakiekolwiek zmiany w tym kontekście potrzebne do poprawy sytuacji w kontekście etycznym wyżej poruszonym byłaby niezwykle niebezpieczna dla rozwoju kraju. W utrzymaniu aktualnego stanu rzeczy pomaga ponownie reguła konfucjańska mówiąca o honorowaniu wyżej postawionych osób, ponieważ fakt, że zostali wybrani, sam w sobie świadczy o ich gotowości do sprawowania rządów, których pozycja nie zostanie nadużyta.
Taka mocno uregulowana w systemie hierarchiczność bardzo ogranicza możliwość zmian w funkcjonowaniu tego systemu. Nie oznacza to jednak bierności w poczynaniach społeczeństwa koreańskiego. Najbardziej rozpowszechnioną formą wyrażania niezadowolenia w kraju są protesty ludzi wychodzących na ulice, które pomogły w ustabilizowaniu systemu demokratycznego, a także przyczyniły się do impeachmentu prezydent Park Guen-Hye. Można więc śmiało założyć, że istniejący stan rzeczy w bilansie zysków i strat jest społecznie akceptowany pomimo jawnych problemów jego nękających. W sytuacji ogólnospołecznej dezaprobaty dla działań branży rozrywkowej kwestia ta zostałaby zaadresowana w ramach zachowani funkcjonujących dla tego konfucjańskiego społeczeństwa.
Podsumowanie
Społeczne przyzwolenie na podstawie biernej akceptacji nie przyznaje w mojej opinii działaniom branży muzycznej w Korei etycznego mandatu. Istnieje wśród Koreańczyków świadomość problemów zakorzenionych w ich sposobie funkcjonowania, który przekłada się na wszystkie dziedziny życia. Traktują go jednak jako negatywny efekt uboczny sposobu funkcjonowania, który zapewnił ich państwu sukces. Możliwa jest argumentacja mówiąca, że subiektywistyczne podejście społeczeństwa zmieniło percepcje dla tego typu działań w związku z czym, są one etycznie akceptowalne, a jedynie obiektywistycznie niemożliwe do uznania. W mojej opinii stan rzeczy aktualnie funkcjonujący w Korei jest przyjmowany jako wadliwy, ale w tym momencie patrząc na jego historyczny wkład w rozwoju państwa najlepszym z najgorszych i pomimo braku etyczności na wielu polach układ ten będzie dalej funkcjonował, a ramy w konfucjańskie, w jakich zostali wychowani obywatele tego kraju, nie pozwolą im na zbuntowanie się przeciwko systemowi, który wyniósł ich z absolutnej nędzy.
Bibliografia:
Francesca Padget: What are the difficulties of being a Korean pop idol and to what extent do they outweigh the benefits
Adelle Tamblyn K-Pop Beauty Factory, Japan Sociology, 2013. 12. 17
https://japansociology.com/2013/12/17/k-pop-beauty-factory/
Christopher Zysik K-POP AND SUICIDE—MARGINALIZATION AND RESISTANCE IN THE KOREAN POP INDUSTRY, Samples, 2021.09.12
Karolina Cern, Ewa Nowak, Ethos w życiu publicznym (materiał udostępniony na kanale)
Daniel Tudor, I Love Korea K-pop, kimchi i cała reszta, Białystok 2021
Kim Dae-o I have reported on 30 Korean celebrity suicides. The blame game never changes The Guardian 2020.01.04 https://www.theguardian.com
