Bośnia i Hercegowina ogłosiła niepodległość od Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii w pierwszych dniach kwietnia 1992 roku. Proklamacja rozpoczęła najkrwawszy konflikt zbrojny w Europie od końca II Wojny Światowej. Mówi się nawet o 300 tys. zabitych. Jak w całej Jugosławii występowały tutaj różnice, przede wszystkim na linii Bośniaków (muzułmanów), Serbów (prawosławnych) i Chorwatów (katolików). Poziom konfliktu spowodował zaangażowanie czynnika międzynarodowego i podpisaniem w 1995 roku porozumienia pokojowego pomiędzy stronami. W tym samym roku w Paryżu podpisano porozumienie, które stworzyło jeden z najbardziej skomplikowanych systemów politycznych na świecie.
Jednym z elementów tego porozumienia była nowa konstytucja, która została przygotowana głównie przez amerykańskich specjalistów, aczkolwiek problem polegał na tym, że sporządzono ten akt wyłącznie w języku angielskim, a na tłumaczenie było trzeba czekać parę lat i dodatkowo żaden organ władzy Bośni i Hercegowiny nie przyjął konstytucji, co prowadzi do jej podważania i kontestowania legalizmu samego aktu prawnego.
Co bardzo ciekawe, utworzono instytucje Wysokiego Przedstawiciela Wspólnoty Międzynarodowej, któremu dano bardzo szerokie kompetencje – dowolne kształtowanie prawa, zmiany w konstytucji, ustawach, tworzenie i obsadzanie organów władzy i urzędów, dymisjonowanie polityków, wetowanie kandydatów na stanowiska publiczne, karanie partii politycznych, a nawet zakazywanie im działalności. Zastosowano również element wykluczenia etnicznego i preferowania etnicznego, zrównano wolę polityczną z etniczną; co odzwierciedla się w między innymi parytetach do parlamentu.
Etnokracja, która została wytworzona w Bośni i Hercegowinie jest ewenementem w cywilizacyjnym świecie, gdzie pod przykrywką demokracji następuje segregacja i wywyższanie interesu oraz ogółu trzech grup etnicznych; Bośniaków, Serbów i Chorwatów. Cała ta otoczka jest potwierdzona w aktach prawnych i legalizuje tylko etniczne interesy tych ludzi. Przynależność do jednej z tych grup definiuje człowieka, państwowy aspekt przynależności jest pomijany i marginalizowany. Przedstawiciele tych trzech grup mają zapewnione w konstytucji miejsce w Prezydium Bośni i Hercegowiny, Rady Ministrów, Rady Narodów oraz w Sądzie Konstytucyjnym.
Prezydium Bośni i Hercegowiny pełni funkcję kolegialnej głowy państwa, składa się z 3 członków; Bośniaka, Serba i Chorwata. Nie może jej pełnić przedstawiciel innej narodowości. Członków wybiera się na 4 lata, o głosować na Serba lub Chorwata można tylko na terenie Federacji Bośni i Hercegowiny, natomiast na Serba można zagłosować na terenie Republiki Serbskiej. Przewodniczącym zostaje osoba, która uzyskała największą ilość głosów, a po ośmiu miesiącach następuje rotacja na tym stanowisku. Konstytucja nakazuje podejmowanie decyzji w formie konsensusu i zgody, jeśli się tak nie stanie można przegłosować większości 2 do 1, aczkolwiek istnieje zabezpieczenie w formule odwoławczej, jeżeli członek prezydium uzna daną decyzję za naruszenie interesów etnicznych swojej grupy, która go wybrała.
Rada Ministrów Bośni i Hercegowiny również posiada parytety etniczne. Więcej niż ⅔ rządu nie może pochodzić z terenów Federacji. Utworzone też prawa, które nie są zgodne z konstytucją. Ustanowiono kolegialne przewodnictwo Radzie Ministrów i dodatkowe parytety jak rotacja i ograniczenie ministerstw. W 2000 roku Sąd Konstytucyjny orzekł niezgodność tej ustawy z Konstytucją, w zastępstwie Wysoki Przedstawiciel wydał w 2002 roku wydał ustawę, która zwiększała ministerstwo do liczby 9, zmniejszono liczbę zastępców do jednego oraz pierwszy raz zawarto możliwość udziału w rządzie przedstawiciela innego narodu.
Izba Narodów jest izbą wyższą parlamentu. Składa się z oczywiście z trzech narodów konstytucyjnych, po 5 przedstawicieli, czyli łącznie jest ich 15. Cały regulamin jest oparty na etnicznym charakterze i reguluje np. kworum, które stanowi 9 posłów, po 3 z każdego narodu.
Sąd Konstytucyjny jest połączeniem etnokracji z protektoratem międzynarodowym. W skład sądu wchodzi 9 sędziów, po 2 Bośniaków, Serbów i Chorwatów oraz 3 zagranicznych mianowanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w porozumieniu Prezydium Bośni i Hercegowiny. W odróżnieniu do innych organów, w Sądzie Konstytucyjnym obowiązuje większość zwykła oraz nie ma prawa weta dla narodów konstytucyjnych, co daje możliwość przegłosowania dwóch narodów konstytucyjnych przez sędziów zagranicznych i jednego narodu konstytucyjnego.
Mechanizm obrony żywotnych interesów narodu jest swoistym wetem w rękach każdego z narodów konstytucyjnych. Weto jest tak skonstruowane, że może prowadzić do paraliżu prac legislacyjnych i funkcjach państwa, takimi sytuacjom ma zapobiegać Wysoki Przedstawiciel, który w 2002 roku sklasyfikował owe interesy. Wymienił: adekwatną reprezentację narodów konstytucyjnych w najważniejszych organach władzy, identyfikację narodową, poprawki konstytucyjne, organizację aparatu władzy, jednakowe prawa narodów w procedurze podejmowania decyzji, edukację, wyznanie, język, kulturę i tradycję, organizację terytorialną, system komunikacji publicznej.
Podsumowując, system polityczny Bośni i Hercegowiny jest wyjątkowym system na skalę świata. Protektorat międzynarodowy w postaci Wysokiego Przedstawiciela odgrywa kluczową rolę, poprzez jego nieskrępowane możliwości działania w pokłóconym państwie. Segregacja etniczna nie jest na pewno przejawem demokratycznego państwa prawa, ale wynika z tego, że było konieczne w tamtym czasie, problem polega na tym, że według opinii system ten na dłuższy okres pokoju nie zdaje próby i prowadzi do paraliżu władzy i rządzenia. Bośnia i Hercegowina może być takim przykładem jak wygląda i jak bardzo skomplikowana jest sytuacja na Bałkanach.
Bibliografia:
- Krzysztof Krysieniel “Etnokracja w systemie politycznym Bośni i Hercegowiny”
